De laatste grote aandelencrash ligt al weer een paar jaar achter ons. In het najaar van 2007 barstte de financiële crisis in alle hevigheid los en begonnen de topzware aandelenmarkten aan een lange diepe afdaling. De bodem van die afdaling werd pas anderhalf jaar later gevonden. Voor de AEX betekende dit een daling van ruim 60% van 548 naar 217.
Hoe harder financiële markten stijgen, hoe harder ze ook zullen dalen. De aandelenmarkten zijn de laatste jaren zo hard gestegen dat ze inmiddels weer in de bubbel-fase verkeren. Iedereen kan dit zien door alleen maar naar de grafieken te kijken. Helaas leren de meesten van ons niet van de geschiedenis.
De meesten van ons willen geloven dat het dit keer anders is. Op de weg naar boven zijn er altijd duizend en één redenen te vinden waarom de koersen kunnen blijven stijgen. Maar het enige wat er nu anders is in vergelijking met voor de crash van 2007/2008, is dat de wereldeconomie nu in een veel slechtere staat verkeert. Dat betekent dat we nu veel kwetsbaarder zijn en dat een nieuwe crisis dit keer hoogstwaarschijnlijk veel meer schade zal berokkenen.
Als de aandelenmarkten nou stegen doordat de economie het zo fantastisch deed, dan zou het geen probleem zijn. Maar we weten allemaal dat dat niet het geval is. De markt wordt kunstmatig naar nieuwe hoogtes geduwd. De aandelenwaarderingen hebben niets meer met de economische realiteit te maken. Dit fenomeen beperkt zich momenteel niet alleen tot de aandelenmarkten. Op de enorme obligatiemarkt gebeurt hetzelfde. We hebben dus te maken met een financiële bubbel en die, weten we inmiddels uit het verleden, barsten uiteindelijk altijd.
Wanneer Wall Street niest is Amsterdam verkouden. Oftewel: een flinke daling of crash aan de overkant van de oceaan zal de Amsterdamse beurs, net als alle andere aandelenbeurzen ter wereld, niet ongemoeid laten. Vandaar dat we nu even inzoomen op de situatie in de V.S.
De volgende grafiek toont de ratio tussen aandelen en BBP. Deze ratio staat nu op de op één na hoogste stand sinds 1950. De enige keer dat hij hoger stond, was vlak voor de internetbubbel barstte.
Uit deze grafiek blijkt duidelijk dat Amerikaanse aandelen momenteel zwaar overgewaardeerd zijn. Voor deze ratio om terug te keren naar het gemiddelde, is een aandelen afwaardering van bijna 50% nodig. En bedenk daarbij dat dit dan slechts een terugkeer naar normale waarderingen betreft. Ziet u de AEX of, om het even welke andere aandelenindex op de wereld, nog stijgen als de Amerikaanse aandelenbeurs 50% van zijn waarde verliest?
De volgende grafiek geeft de CAPE ratio weer. CAPE staat voor Cyclically Adjusted Price to Earnings ratio en wordt gezien als een zeer accurate indicator voor de werkelijke waarde van aandelen.
Bedrijfswinsten worden sterk beïnvloed door de economische cyclus. In de VS is er grofweg iedere 10 jaar een opwaartse en een neerwaartse beweging in de economie te zien. Alleen op basis daarvan hebben bedrijven in sommige periodes een hogere koers/winst verhouding (K/W) dan in andere.
CAPE corrigeert voor deze natuurlijke cyclus door de gemiddelde K/W over een periode van 10 jaar te nemen, gecorrigeerd voor inflatie. Een studie van Vanguard laat zien dat CAPE de beste indicator is voor toekomstige aandelenrendementen.
Wanneer de CAPE ratio te hoog staat betekent dat dat aandelen overgewaardeerd zijn. Op dit moment staat de CAPE ratio op de op twee na hoogste stand sinds 1890. De twee keer dat CAPE hoger stond was vlak voor de crash op de aandelenmarkten in 1929 en vlak voordat de internetbubbel barstte in 2000.
De laatste maanden zijn de aandelenkoersen in de VS blijven stijgen, ondanks dat de winsten zijn begonnen terug te lopen.
De volgende grafiek laat zien hoe de NASDAQ heeft gepresteerd de afgelopen 10 jaar. Als je naar de grafiek kijkt zou je denken dat de Amerikaanse economie in de hoogste versnelling heeft gestaan sinds de laatste recessie. Niets is echter minder waar.
Wat er werkelijk aan de hand is, is buitensporige speculatie. Sommige van de tech aandelen die genoteerd staan aan de NASDAQ maken geen winst en hebben toch een beurswaarde van miljarden dollars. De millennium internetbubbel all over again!
Het blazen van luchtbellen op de financiële marketen gebeurd niet alleen in de Verenigde Staten. Chinese aandelen bijvoorbeeld zijn de afgelopen 9 maanden met zo’n 80% gestegen. Ondertussen groeit de Chinese economie in het laagste tempo van de afgelopen 20 jaar.
Op dit moment bevinden we ons in het oog van de storm. De volgende grote financiële crisis ligt direct om de hoek op ons te wachten. De meeste mensen die werkzaam zijn in de financiële industrie weten dit. En af en toe laten ze daar iets over los.
Een goed voorbeeld is de CEO van de Landesbank Baden Württemberg in Duitsland. Hij zei het volgende tijdens een persconferentie:
“Risk is no longer priced in,” he said. And these investors aren’t paid for the risks they’re taking. This applies to all asset classes, he said. The stock and the bond markets, he said, are now both seeing “the mother of all bubbles.”
“I cannot tell you when it will rumble,” he said, “but eventually it will rumble again.”
Waar Vetter voor waarschuwt is iets wat steeds meer financieel analisten beginnen te zien en voor waarschuwen. De volgende grote crash komt er aan. Het is slechts een kwestie van tijd….
Tot slot een grafiek die denk ik geen verdere toelichting nodig heeft.